भद्रपुर । झापाको भद्रपुरमा रहेको संस्कृत विद्यालय श्री कृष्ण दै्रपायन गुरुकुल बेद विधाश्रमले दलित विद्यार्थीलाई भर्ना नगरेपछि तालाबन्दी गरिएको छ ।
इलाम नगरपालिका–५ बर्वोटेका विकास कार्कीडोलीलाई गुरुकुलले भर्ना लिन नमानेपछि नेपाल राष्ट्रिय उत्पीडित विद्यार्थी संगठनले विहीबार गुरुकुलमा तालाबन्दी गरेको संगठनका केन्द्रीय अध्यक्ष टिकाराम मंग्रातीले जानकारी दिएका छन् । कार्की डोलीलाई बिर्तामोडका भूवन भट्टराईले भर्नाका लागि गुरुकुल पुर्याएका थिए । भर्नाका लागि गुरुकुलमा पुगेका उनले संस्कृत विद्यालयको प्रशासनलाई आग्रह गर्दा भर्ना लिन अस्वीकार गरेका थिए ।
सो घटना सार्वजनिक भएपछि झापा जिल्लामा रहेका दलित अधिकारकर्मीले बालबालिकाको मौलिक हकलाई हनन् नगर्न आग्रह गर्दा पनि गुरुकुलले विद्यार्थी भर्ना गर्न नमानेको अध्यक्ष मंग्रातीले बताए । गुरुकुलले दलित विद्यार्थीलाई संस्कृत विद्यालयमा भर्ना लिन नमानेपछि जातीय विभेद गरेको निष्कर्ष निकाल्दै विभिन्न संघ संगठनले दुवै पक्षबीच छलफल गरेर समाधान निकाल्ने प्रयास गरेको थियो । बिहीबार विद्यार्थी संगठन, दलित अधिकारकर्मी, युवा संघ नेपाल, अनेरास्ववियू र गुरुकुल सञ्चालक समितिबीच समाधानको लागि छलफल गरिएको थियो ।
छलफलमा युवा संघ नेपालका केन्द्रीय सदस्य त्रिलोचन सापकोटाले भर्नाका लागि पुगेका विद्यार्थीलाई भर्ना गर्न अस्वीकार गर्नु जातीय विभेद भएको दावी गरेका छन् । उनले नेपालको संविधानमा जातीय विभेद गर्नु सामाजिक अपराध भएको उल्लेख गरेका छन् । समाज रुपान्तरणको अभियानमा जातीय विभेद् गलत संस्कार भएको उनको ठहर छ । सापकोटाले भने,– तत्काल विद्यार्थीलाई पठनपाठनको वातावरण सिर्जना गरियोस् । हिन्दु धर्ममा यसरी विभेद् हुनुले लज्जाबोध भएको छ, सापकोटाले थपे,– धर्मभित्रको यस्ता कुसंस्कारकै कारण सर्वसाधारण नागरिक धर्म परिवर्तन गर्न बाध्य भएका हुन् ।
यस्तै दुई पक्षबीचको छलफलमा बोल्दै हल्दिबारीका अगुवा मोहन रेग्मीले संविधान अनुसार गुरुकुल सञ्चालन गर्नुपर्ने बताएका छन् । गुरुकुल सञ्चालनका निम्ति बनाइएका नीति नियम संविधान विपरित भए परिवर्तन गर्नुपर्ने उनको धारणा छ । झापा जस्तो जिल्लामा जातीय विभेद् हुनु दुःखद् भएको भन्दै रेग्मीले मुलुकमा परिवर्तन भएको सन्देश दिन गुरुकुलमा सबै जातजातिका विद्यार्थीलाई शिक्षा आर्जन गर्ने वातावरण तयार गर्नुपर्ने बताए ।
गुरुकुल सञ्चालक समिति अध्यक्ष राजेन्द्र चापागाईले अहिलेसम्म दलित विद्यार्थी भर्ना गर्नका लागि कोही नआएकाले यस्तो अभ्यास नगरेको प्रतिक्रिया दिएका छन् । उनले विधानमा व्यवस्था भए अनुसार गुरुकुल सञ्चालन गर्नुपर्ने भएकाले भर्ना लिन समस्या भएको बताए । समाधान निकाल्न छलफल गरिएपनि अध्यक्ष चापागाईले विभिन्न तर्क गर्दै भर्ना लिन नसकिने संकेत गरे । उनले दलित विद्यार्थीलाई यहाँ पठन पाठनका लागि वातावरण बनाइएपनि सामाजिक रुपमा स्वीकार्य नहुने बताएका थिए । ‘हाम्रा बटुकहरु हरेक दिन धार्मिक कार्यक्रममा सहभागी हुनुपर्ने भएकोले दलित विद्यार्थीको संलग्नता व्यवहारिक रुपमा समाजले स्वीकार्देन’ –चापागाईले भने ।
छलफलको नेतृत्व गरेका विद्यार्थी संगठनका केन्द्रीय अध्यक्ष मंग्रातीले गुरुकुल स्थापना गरेर संस्थागत विभेद् गरिरहेको आरोप लगाएका छन् । उनले गुरुकुलको हर्कतलाई स्वीकार्न नसकिने प्रतिक्रिया दिएका छन् । विभेद्मुक्त समाज निर्माण गर्न यसअघि धेरै दलितले जीवन गुमाइसकेका छन्, अझै गुमाउन पनि तयार छौँ भन्दै उनले देशभर रहेका गुरुकुललाई सबै जातजातिका विद्यार्थीलाई अध्ययन गर्ने अवस्था बनाइने बताए । समाधानको प्रयास सफल नभएपछि तालाबन्दी गरेका उनीहरुले जिल्ला प्रशासन कार्यालय झापालाई ज्ञापन पत्र बुझाएका थिए ।
प्रमुख जिल्ला अधिकारीमार्फत प्रधानमन्त्री कार्यालयलाई गुरुकुलभित्र हुने विभेद्लाई अन्त्य गर्नुपर्ने माग गर्दै ज्ञापन पत्र बुझाइएको थियो । प्रमुख जिल्ला अधिकारी जनकराज दाहालले समाजमा कुनै पनि विभेद्को घटना हुन नहुने बताएका छन् । ज्ञापन पत्र बुझ्दै उनले माग सम्बोधन गर्न सहजीकरण गर्ने प्रतिवद्धता व्यक्त गरेको उत्पीडित अधिकार मञ्च नेपालका सचिव सागर पोर्तेलले जानकारी दिए । अधिकारकर्मीले स्थानीय सरकार भद्रपुर नगरपालिका प्रमुख जीवन कुमार श्रेष्ठलाई पनि ज्ञापन पत्र बुझाएका थिए ।
देशभरका गुरुकुल, विधापिठमा, सबै जाति,लिङ्गका विधार्थी अध्ययन गर्न पाउनुपर्ने, गुरुकुल आश्रम सञ्चालन पक्षले अमानवीय व्यवहार गरेकोले जातीय छुवाछूत तथा भेदभाव ( कसुर र सजाय) ऐन २०६८ बमोजिम हदैसम्म कारबाही गरिनुपर्ने, दलित भएकै कारण भर्ना लिन अस्वीकार गरेको विद्यार्थीलाई ४८ घण्टाभित्र भर्ना भर्ना गर्नुपर्ने, कुरिती र कुसंस्कारको संरक्षण गर्ने पाठशाला खारेजी गर्नुपर्ने ज्ञापनमा उल्लेख गरिएको छ ।