कुबिन्डे (सिन्धुपाल्चोक), ३१ जेठ । सिन्धुपाल्चोक कुबिन्डेकी ६६ वर्षीय तुलसी नेपाललाई अझै पनि आफ्नो छोरा फर्किन्छ भन्ने आशा छ । काठमाडौँ पढ्न बसेको उनका २२ वर्षीय छोरा माधव नेपाल २०६० मङ्सिर १२ गते काठमाडौँबाटै बेपत्ता बनाइए । सादा पोसाकमा आएका सुरक्षाकर्मीले उनलाई लगे पनि अझैसम्म उनको अवस्था अज्ञात छ ।
उनले रुँदै भनिन्, “छोरो बेपत्ता बनाइएपछि विभिन्न मानवअधिकारवादी सङ्घसंस्था, सुरक्षा निकाय, राष्ट्रिय मानवअधिकार आयोग लगायतमा छोराको खोजी गर्न आग्रह गरेँ तर अहिलेसम्म छोराको न लास भेटेको छु, न सास नै । अहिले शान्ति समितिमार्फत उजुरी दिएको छु । छोराका बारेमा सत्यतथ्य पत्ता लाग्ला कि ? ”

“मरेकै हो भने आयोगले पत्ता लगाई देओस्, काजकिरिया त गर्न पाइन्छ”, उनले भक्कानिँदै भनिन् ।

त्यस्तै, पिपलडाँडाकी हरिमाया बस्नेतको अवस्था पनि उस्तै छ । उनकी छोरी कमला बस्नेत बेपत्ता भएको पनि १३ वर्ष भइसक्यो । माओवादीमा लागेकी उनकी छोरीसँग पछिल्लो पटक २०६० असोज १५ गतेपछि संवाद भएपछि उनीसँग सम्पर्क भएको छैन । “त्यतिबेला उनले आफ्नी बहिनीसँग पनि कुरा गरिन्, बहिनीलाई म राजनीतिमा लागेँ, आमालाई राम्रोसँग पाल्नु, बाँचे घर फर्किन्छु, मरे यस्तै हो पीर नगर्नू”, छोरीसँग भएको अन्तिम कुराकानीको अंश सम्झँदै हरिमायाले बताइन् । हरिमायाका अनुसार पार्टीका तर्फबाट समेत अहिलेसम्म छोरीका बारेमा जानकारी आएको छैन । “ऊ मरेकी जस्तो लाग्दैन, अझै भेटिने आश छ, त्यसैले स्थानीय शान्ति समितिमा छोरी खोजी गरीपाऊँ भनेर निवेदन दिएको छु,” तिनले भनिन् ।

यसैगरी, सिन्धुपाल्चोक मानेश्वराका धनबहादुर तामाङको पनि व्यथा एउटै छ । उनकी २१ वर्षीया छोरी प्रिती तामाङ २०६१ साउन २३ गते सेनाले पक्राउ गरी बेपत्ता बनायो । उनको अवस्था अझै पनि अज्ञात छ ।

आज फर्केला भोलि फर्केला भनेर धनबहादुर बाटो हेरिरहेको पनि दशक बितिसक्यो । तै मरिसके होला भन्ने आशङ्का उनमा नजन्मिएको पनि होइन तर, आफैँले मनलाई जबर्जस्ती थामथुम पार्दै बसेका छन् ।

माथिका केही प्रतिनिधि घटना मात्र हुन् । माओवादीको सशस्त्र द्वन्द्वका बेलामा सिन्धुपाल्चोक जिल्लाबाट मात्रै २५ जना बेपत्ता भएका छन् । बेपत्तामध्ये राज्यपक्षबाट १६, विद्रोही पक्षबाट पाँच र अज्ञात चार रहेको स्थानीय शान्ति समितिले जनाएको छ ।

उजुरी दिने समय अन्तिम पुग्दा बेपत्ता छानबिनका लागि २५ र सत्य निरुपणका लागि जिल्लामा २७७ वटा उजुरी दर्ता भएको समितिका सचिव दुर्गा आचार्यले जानकारी दिनुभयो ।

उहाँका अनुसार द्वन्द्वका बेला जिल्ला भएका केही ठूला घटनाका बारेमा भने अझै उजुरी परेको छैनन् भने कतिपयले उजुरी दिनुपर्छ न्याय पाइन्छ भन्ने बुझेका छैनन् ।

बाह्र वर्षमा खोलो पनि फर्किन्छ भने झँै यहाँका बेपत्ता तथा पीडित परिवारमा ढिलै भएपनि न्याय पाउने आश जागेको छ । सरकारले सत्य निरुपण तथा मेलमिलाप आयोग र बेपत्ता छानबिन आयोग गठन भएको एक वर्षपछि जिल्लास्थित शान्ति समितिको कार्यालयमार्फत उजुरी दिने व्यवस्था गरेपछि पीडितमा न्याय पाउने आशा पलाएको हो ।

विसं २०६० कात्तिक १ गते काठमाडौँबाट घर फर्कँदै गरेका माङ्खाका लेम्बा तामाङ बाह्रबिसेस्थित बसपार्कमा उत्रने बित्तिक्कै सुरक्षाकर्मीबाट निर्घात कुटिए । प्रहरीको कुटाइबाट उनको दुबै हात भाँचियो । घटना भएको झन्डै १३ वर्षपछि उनले स्थानीय शान्ति समितिमार्फत आफू कुटिनुको कारण, क्षतिपूर्ति र दोषीमाथि कारबाहीको माग गर्दै उजुरी दिएका छन् । उनी भन्छन्, “म किन कुटिएँ । अहिलेसम्म पनि थाहा छैन । यस विषयमा सत्यतथ्य छानबिन होस् ।”

सशस्त्र द्वन्द्वका क्रममा सिन्धुपाल्चोकमा मात्रै ३०३ जना मारिए । यसमा ३९ महिला र २६४ पुरुष छन् । मारिनेमध्ये राज्यपक्षबाट १२६ र विद्रोहीपक्षबाट ११० जना रहेको शान्ति समितिको तथ्याङ्क छ ।

शान्ति समितिका अनुसार द्वन्द्वका समयमा सिन्धुपाल्चोकमा राज्य र विद्रोही पक्षबाट राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा चर्चामा आउने ठूलो सिरुवारी गाविसमा घरबाट नियन्त्रणमा लिइएका छजना सर्वसाधारणको सुरक्षाकर्मीद्वारा हत्या, चौतारा जेलमा रहेको पाँच माओवादी कार्यकर्ताको बेपत्ता, ठोकर्पा गाविसको मानव बस्तीमा गरिएको हवाई आक्रमण, पत्रकार ज्ञानेन्द्र खड्काको माओवादीद्वारा विद्यालयको भलिबल खेल्ने पोलमा श्रीमतीलाई अघिल्तिर राखेर गरिएको हत्या, पिपलडाँडामा माओवादीले चन्दा नदिएको आरोपमा एकै रातमा गरेको तीनजनाको हत्या, थाङ्पालधाम घटना र भिन्न विचार राखेकै आधारमा एकै रातमा ज्यामिरेका छबहादुर गिरी र मित्रबहादुर दुवारको हत्यालगायत घटना भएका थिए ।

विसं २०५२ माघ १८ गते कुबिन्डे गाविस–७ मा प्रहरी र स्थानीयवासीबीच भिडन्त भई यस जिल्लाबाट माओवादी सशस्त्र द्वन्द्व सुरु भएको मानिन्छ । यसैगरी २०६३ साल वैशाख १० गते राति सदरमुकाम चौतारामा भएको आक्रमण अन्तिम द्वन्द्वकालीन घटना मानिएको छ ।