काठमाडौं । गृह मन्त्रालयले बुधबार आफ्ना कर्मचारीहरुलाई विहान कार्यालय समय सुरु भएपछि सुरुको १५ मिनेट योग अभ्यास गर्न परिपत्र गरेको छ ।

मन्त्रालयका महाशाखाहरु अन्तरगतका अधिकृत स्तरका सबै कर्मचारीले हरेक दिन बिहान १०ः१५ भित्र अनिवार्य रुपमा १५ मिनेट योग अभ्यास गरिसक्नुपर्ने परिपत्रमा उल्लेख छ । यसले कार्य क्षमता बढाउने मन्त्रालयको तर्क छ ।

मन्त्रालयले दैनिक योग गर्न कुनै विशिष्ट विधि तोकेको छैन । कर्मचारीहरु नै दैनिक कहाँ र कसरी योग गर्ने हो भन्ने अलमलमा छन् ।

धेरैले भने यो निर्णयको औचित्य र प्रभावकारिता माथि प्रश्न उठाएका छन् ।

उपप्रधान तथा गृहमन्त्री नारायणकाजी श्रेष्ठको जोडबलमा शनिबार मात्र सशस्त्र प्रहरी बलको हलमा राष्ट्रपति, प्रधानन्यायाधीश समेतलाई उपस्थित गराएर एकदिवसीय ध्यान विज्ञान शिविर गरिएको थियो । त्यसकोे चार दिनपछि मन्त्रालयले महाशाखाहरुमा कार्यरत अधिकृत स्तरका कर्मचारीले विहान १०ः०० देखि १०ः१५ बजेसम्म १५ मिनेट योग अभ्यास गरिसक्नुपर्ने परिपत्र गरेको छ ।

मन्त्रालयका अनुसार मन्त्रालय, विभाग र उपत्यकाभित्रका कार्यालयहरुका कर्मचारीहरु शनिबार एकदिवशीय ध्यान विज्ञान कार्यक्रममा सहभागी भइसकेका छन् । अब अरु कार्यालयका कर्मचारीलाई पनि ध्यान विज्ञान कार्यक्रम राख्ने र त्यसपछि मन्त्रालयमा जस्तै १५ मिनेट योग अभ्यास गराउने तयारी छ ।

मन्त्रालयका सचिव दिनेश भट्टराई ध्यान र योगले स्वस्थ मन र स्वस्थ शरीर बनाउने भएकाले कर्मचारीमा कार्य क्षमता बढाउन यस्तो निर्णय गरिएको बताउँछन् । ‘यसले राम्रो नतिजा दिन्छ भन्ने अपेक्षा छ,’ उनले भने, ‘स्वच्छ मन र स्वस्थ र जाँगरिलो शरीरले सेवाग्राहीलाई सन्तुष्टि दिने उद्देश्य हो ।’

कतिपय पूर्व प्रशासक भने निजामती कर्मचारीहरुलाई योग गर्न उत्प्रेरित गर्नु सही भए पनि कार्यालय समयभित्र नै गर्न निर्देशन दिनुलाई उचित मान्दैनन् ।

पूर्वसचिव बिमल वाग्ले योग गर्न भन्नु आफैंमा नराम्रो मान्दैनन् । तर, उनको प्रश्न छ, ‘के अहिलेको अवस्थामा गृह प्रशासनको प्राथमिकता यस्तो विषय हुनुपर्ने हो र ?’ चाडबाडको मुखमा फाटफुट रुपमा अनुगमन हुँदा हरेकजसो पसल, होटलमा अखाद्य वस्तु र विषादियुक्त तरकारी भेटिएको भन्दै पूर्वसचिव वाग्लेले कर्मचारीलाई योग गराउनुको साटो मानवस्वास्थ्य प्रतिकुल हुने गरी बजारमा भइरहेका गतिविधि नियन्त्रणमा ध्यान दिनुपर्ने बताए ।

विहान खाना खाएर मन्त्रालयमा पुगेको कर्मचारीलाई १५ मिनेट योग गर्न भन्नु व्यवहारिक समेत नहुने उनी बताउँछन् । ‘सेवाग्राहीलाई पर्खाएर कर्मचारीहरुले योग गरेर बस्ने ?’ उनी भन्छन्, ‘यसकै आडमा बरु करारमा योग गुरु राख्नेदेखि तरुन्तै हुने सेवाग्राहीको काम रोक्ने विकृति मौलाउन सक्छ ।’

अर्का पूर्व सचिव शारदाप्रसाद त्रिताल भने कर्मचारीले योग गरेर मात्रै काम सुरु गर्ने विषयलाई सकारात्मक मान्छन् ।

तर योगका लागि छुट्याएको सयम योग गर्न नै खर्च हुने सुनिश्चितता गर्नुपर्ने उनको भनाइ छ । ‘कार्यालय आएपछि कर्मचारीले आफूलाई अलर्ट बनाउने हो, जेरो आवरमा सचिव वा महाशाखा प्रुमखकहाँ बसेर छलफल गरेर काम थाल्ने परम्परालाई योगतर्फ ढाल्न खोजिएको होला, यो राम्रो कुरा हो’ उनी भन्छन्, ‘त्यसले १० नै बजे आउने सेवाग्राहीलाई केहीबेर असर भने पर्नसक्छ ।’

योग अनिवार्य गर्दा कर्मचारीहरु १० बजे कार्यालयमा पुग्ने वातावरण पनि बन्ने उनको तर्क छ । ‘राम्रो निर्णय गरेर मात्रै हुँदैन, त्यसलाई दरिलो कार्यान्वयन दिएर स्थायित्व दिनु पनि महत्वपूर्ण हुन्छ,’ उनी भन्छन्, ‘योगका लागि दिएको समय कर्मचारीको व्यक्तिगत काममा खर्च भयो भने त नतिजा आउँदैन ।’

उपप्रधान तथा गृहमन्त्री श्रेष्ठले पनि १५ मिनेट योग गरेर मात्र काम थाल्ने निर्णय वैज्ञानिक र नतिजामुखी हुने विश्वास लिएको बताए । उनको दाबी छ, योगले समग्र गृह मन्त्रालयको कार्यसम्पादन स्तर बढाउन सघाउँछ ।’