काठमाडौं । देशका अधिकांश पहाडी र तराईका जिल्लाहरुमा डेंगुका विरामी थपिइरहेका छन् । काठमाडौं उपत्यकामा सयौं विरामी थपिएपछि अस्पतालहरु भरिएका छन् ।

डेंगु भएका कतिपय विरामी अस्पताल भर्ना नहुने भएकाले संक्रमितको संख्या उपत्यकामा मात्र हजारौं हुनसक्ने अनुमान गरिएको छ ।

डेंगु के हो र कसरी बच्ने

डेंगु ज्वरो डेंगु भाइरसबाट संक्रमित लामखुट्टेले टोकेको कारण लाग्ने रोग हो । यो दुनियामा उष्णकटिबन्धिय क्षेत्रमा धेरै प्रचलित छ । डेंगु ज्वरो एक दर्दनाक, अक्षम वा असमर्थ गर्नै खालको रोग हो, जसमा दुखाइको गम्भिरता हड्डि फुट्ने सामान्य हुन्छ । यसैले यसलाई ‘ब्रेकबोन’ ज्वरो भनिन्छ ।

डेंगु ज्वरोले हरेक वर्ष करीब ४० करोड मानिसहरुलाई प्रभावित गर्दछ र यसले विश्वको लगभग ४० प्रतिशत आबादी संक्रमणको खतरामा पार्छ, यसैले यस एन्टोबायोटिक औषधिले ठिक गर्न सक्दैन ।

वर्षादको मौसममा यो रोग धेरै सामान्य मानिन्छ । डेंगुले कसैलाई पनि प्रभावित पार्न सक्छ, चाहे सानो बच्चा होस् वा ठुलो व्यक्ति वा कुनै महिला । डेंगु ज्वरोको एक गम्भिर र जीवनको लागि खतरनाक रुप हो, डेंगु हँमरेजिक ज्वरो (डिएचएफ), जसको सिकार बच्चा धेरै हुन्छन् ।

डेंगु रोक्नको लागि कही आधारभुत कदम वास्तवमा सबैभन्दा प्रभावकारी उपाय हो । डेंगु हुने एक मात्र तरीका लामखुट्टेको टोकाई हो यसैले यसलाई रोक्नेको सबैभन्दा राम्रो तरीका लामखुट्टे उत्पन्न हुन नदिनु हो । यो विशेष रुपबाट महत्वपुर्ण हो यदि धेरै नै समस्या बढ्न गएमा रोक्ने केहि तरीका वर्णन गरीएको छ ।

पानीको तलाउ बन्न नदिनेः घरको वरिपरि पानी जम्ने खालको खाल्डो हुन नदिने । यदि पानी जमेमा तुरुन्त सफा गर्ने । ब्लिचिङ पाउडर छर्किदिने यसले लामखुट्टेको अन्डालाई विकास हुन दिँदैन ।
लामखुट्टेले टोकाई बाट जोगिन आवश्यक उपाय गर्नेः सकेसम्म घर भित्रै बस्नुपर्छ । सुत्ने बेलामा झुलको प्रयोग गर्नुपर्छ । बिहान र बेलुका लामखुट्टे धेरै सक्रिय हुन्छ त्यसकारण उक्त समयमा बाहिर निस्कनु हुँदैन ।
सामान्य भाइरलका रोगीहरुले एन्टी भाइरल गुणले भरिपुर्ण जडिबुटी खानुपर्छ । अदुवा लसुन नियमित खानु पर्छ ।
डेंगुको लक्षण

अचानक उच्च ज्वरो आउनु
गम्भीर प्रकारको टाउको दुखाई
मांसपेशी र जोडहरुमा दुखाई
वान्ता हुनु
छाला रातो हुने र पोल्ने
पिसाबको मात्रामा कमी
आँसु कम आउने तथा आउदै नआउने
मुख र ओठ सुख्खा हुने
सुस्त रअस्त व्यस्त रहने
हात खुट्टा र टाउकोमा चिसो महसुस हुनु
डेंगुको जोखिम

शरीरमा फ्लुइडको कमी
लगातार शरीरमा रगत निस्कने
प्लेटलेट्स घट्ने
रक्तचाप घट्ने
एन्केफेलाइटिस
रगत बग्ने हुनाले दिमागमा नोक्सान पुग्न सक्ने
रोग प्रतिरोधात्मक प्रणालीमा नोक्सान पुग्ने
लीवर फेल हुने र नोक्सान पुग्ने
यसको लक्षण हल्का रुपमा शुरु हुन्छ कसैले यसलाई चिसोको भाइरस सम्झन्छन् । डेंगुको ज्वरोले कहिले काँही एक गम्भिर रुप लिन पनि सक्छ । जसलाई डी–एच–एफ नामबाट चिनिन्छ । यसको परिणाम रक्तश्राव हुन्छ, रातो प्लेटलेट कम हुदै जान्छ, रगत प्लाज्मा चुहिन सक्छ । यो धेरै घातक सिंड्रोम हो । जसबाट खतरनाक रुपमा रक्तचाप कम हुन्छ ।

कारण

डेंगु भाइरस भएको लामखुट्टेको टोकाइबाट डेंगु ज्वरो र डेंगु हँमरेजिक ज्वरोबाट मानवबाट लामखुट्टे र लामखुट्टेबाट मानवमा फैलन्छ ।
एडिस प्रजातीको लामखुट्टेबाट डेंगु संचारीत हुनसक्छ । विशेष रुपमा एडिस इजिप्टी प्रजाती डेंगु संचरणको प्रमुख कारण हो ।
यो एक व्यक्तिबाट अर्को व्यक्तिमा सीधै फैलन सक्दैन । यो भाइरस फैलनको लागि एडीज लामखुट्टेको आवश्यकता पर्छ । यो हल्का चिसो स्थानमा जीवित रहनसक्छ । यस मौसममा सजिलै भाइरस फैलन सक्छ ।