काठमाडौं । सत्तारुढ नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (नेकपा)को विवाद उत्कर्षमा पुगेपछि अध्यक्षद्वय केपी शर्मा ओली र पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले बैठकका एजेण्डा तय गर्न सकेका छैनन् । प्रधानमन्त्रीसमेत रहेका ओलीले कोरोनाविरुद्धको अभियानमै बैठक केन्द्रित गर्नुपर्नेमा जोड दिएका छन् भने पूर्वप्रधानमन्त्रीसमेत रहेका प्रचण्डले समग्र विषयबस्तुमा छलफल हुनुपर्नेमा जोड दिएका छन् ।

अध्यक्षद्वय ओली प्रचण्डबीच मंगलबार प्रधानमन्त्री निवास बालुवाटारमा भेटवार्ता भएको छ । त्यो भेटवार्ता स्थायी कमिटी बैठकका एजेण्डामा केन्द्रित भए पनि बैठकले एजेण्डा तय गर्न सकेको छैन । नेकपा महासचिव विष्णु पौडेल अध्यक्षद्वयसँग समन्वय गरेर अहिले पनि भोलिको स्थायी कमिटी बैठकका एजेण्डा तय गर्न छलफलमै छन् । तर दुवै पक्षको अडान प्रष्ट भएकाले एजेण्डामै सहमति जुट्न सकेको छैन ।

बुधबार बिहान ११ बजे पार्टी कार्यालय धुम्बाराहीमा बस्ने स्थायी कमिटी बैठकका एजेण्डा मंगलबार बेलुकी ८:०० बजेसम्म पनि तय हुन सकेको छैन । सबै सदस्यहरुलाई बैठक बुधबार बिहान ११ बजे पार्टी कार्यालय धुम्बाराहीमा बस्ने भन्ने मात्रै सूचना दिइएको छ । पटक-पटक स्थगित हुँदै आएकाले भोलिको बैठक पनि टुंगो नभएको एक स्थायी समिति सदस्यले बताए ।

आफूले सफल तरिकाले सरकारको नेतृत्व गरे पनि पार्टी भित्रैबाट घेराबन्दीमा पारिएको ओलीको बुझाइ छ । त्यसैले ओलीले पार्टीका सबै तहका बैठक छल्न खोजेका उनी निकट एक स्थायी कमिटी सदस्यले बताएका छन् । उनी भन्छन्, ‘उहाँलाई राम्रोसँग काम गर्न नदिने अवस्था आयो । पार्टी एकतागर्दा बहुमत अल्पमत भन्ने थिएन । अहिले बहुमत अल्पमतका नाममा सबै तहमा समस्या निम्ताइएको छ ।’

तर, ओलीसँग असन्तुष्ट एक सचिवालय सदस्य भन्छन्, ‘पार्टी, विधि, प्रक्रिया भन्दा उहाँले एकदुई जनाको सुझावमा मात्र सरकार सञ्चालन गर्नुभएको छ । तपाईँले सरकारका राजनीतिक नियुक्ती मात्रै हेर्दा पुग्छ । पार्टी नेतालाई गाली गर्नेलाई उहाँले प्रोत्साहन गरेर के गर्न खोज्नु भएको होला ? उहाँले पार्टी एकता चाहनुभएको छैन । अहिले आत्मघाती एमसिसी पारित गर्न उहाँले जोड बल गरिरहनु भएको छ । उहाँका सल्लाहकारहरुको व्यवहार राजाको जस्तो र बालुवाटार बाहिरका नेता तथा कार्यकर्ता दासको जस्तो छ ।’

दुवै पक्षको तयारी : निरन्तर छलफल

पार्टीको स्थायी कमिटी बैठकको तयारीमा दुवै पक्ष लागेका छन् । खासगरी सचिवालयका नेताहरुले प्रष्ट दुई धारमा आ-आफ्नो तयारी गरिरहेका छन् । सचिवालयका ९ जनामा अहिले फेरि समीकरण परिवर्तन भएको छ । प्रधानमन्त्रीसमेत रहेका अध्यक्ष ओलीसँग उपप्रधान तथा रक्षामन्त्री ईश्वर पोखरेल र महासचिव विष्णु पौडेलमात्र रहेका छन् । पौडेलले पनि एमसिसी प्रकरणमा ओलीलाई साथ नदिने अवस्था प्रष्ट भएको छ ।

प्रचण्डसँग भने वरिष्ठ नेता झलनाथ खनाल, माधवकुमार नेपाल, उपाध्यक्ष बामदेव गौतम, प्रवक्ता नारायणकाजी श्रेष्ठ ‘प्रकाश’ र गृहमन्त्री रामबहादुर थापा ‘बादल’ प्रष्ट छन् । एमसिसी पक्षमा ओलीले अडान नछाडेपछि गृहमन्त्री थापाले प्रचण्डसँग गएर अब दायाँबायाँ नहुने भन्दै सबैकुरामा साथ दिने प्रतिवद्धता व्यक्त गरेका छन् ।

पार्टीका सचिवालय, स्थायी कमिटी र केन्द्रीय कमिटीमा अल्पमतमा परेपछि ओलीले बैठकमा ध्यान नदिनु स्वभाविक हो । तर, अहिले एमसिसी पास गर्नुपर्ने बाध्यात्मक अवस्थामा ओली छन् । उनले अर्का अध्यक्ष प्रचण्डसँग एमसिसीका विषयमा पार्टीमा छलफल नगरेर सिधैँ सदनमा प्रस्तुत गर्ने प्रस्ताव गरेका छन् । उनले सदनले निर्णय गरेको कुरा आफूले मान्ने तर्क गर्दै आएका छन् ।

नेकपाका एक सचिवालय सदस्य भन्छन्, ‘पार्टीमा मतभेद रहेकाले संसदलाई हस्तक्षेप नगरौँ भन्ने र नेपाली कांग्रेससँग मिलेर एमसिसी जसरी पनि पारित गर्नुपर्ने पक्षमा उहाँ ओली हुनुहुन्छ । उहाँले ह्वीप नलगाउने पक्ष-विपक्षमा मतदान गर्न दिने सजिलो निर्णय गर्नुपर्ने तर्क गर्नु भएको छ । हामीले नबुझेको कुरा किन उहाँलाई एमसिसी नभइनहुने लागेको छ ? यसको जवाफ पनि उहाँले दिन सक्नुहुन्न । गलत प्रावधान हटाउन लगाउन पनि उहाँको ध्यान छैन ।’

आन्तरिक रुपमा विवाद बढ्न थालेसँगै दुवै पक्षले बैठकको रणनीति बनाउन छलफल तिब्र पारेका छन् । ओलीले प्रचण्ड-नेपाल समूहका नेतासँग छलफल गरेका छन् भने ५ नम्बर प्रदेशका मुख्यमन्त्री शंकर पोखरेल काठमाडौं आएर नेताहरु मिलाउने भन्दै भेटघाटमा व्यस्त छन् । प्रचण्ड-नेपाल पक्षले पनि अब निरन्तर पार्टीको नियमित बैठक बस्ने, निर्णय गरेर अगाडि बढ्ने रणनीतिमा छलफल गरिरहेको छ ।

नेकपाभित्रको विवाद उत्कर्षमा पुगेपछि राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले पनि निरन्तर छलफल गरेकी स्रोतको भनाइ छ । अध्यक्षद्वयसँगै उनले सचिवालय सदस्य, स्थायी कमिटी सदस्यसँग निरन्तर संवाद गरिरहेकी छन् । नेकपाको जुनसुकै बैठक वा विवादमा पटक-पटक राष्ट्रपतिको भूमिका देखिने गरेको छ । यसअघिको स्थायी कमिटी बैठकको समयमा भोजसहितको भेटवार्ताले उनको आलोचना गरिएको थियो ।

ओलीका तीन विकल्प : प्रचण्ड नेपाल पक्षले के गर्ला ?

प्रधानमन्त्रीसमेत रहेका नेकपा अध्यक्ष ओली र पूर्वप्रधानमन्त्रीसमेत रहेका नेकपाका कार्यकारी अध्यक्ष प्रचण्ड पक्षधरले आ-आफ्नो तयारी गरिरहेको छ । प्रचण्ड-नेपाल पक्षका एक सचिवालय सदस्य भन्छन्, ‘प्रधानमन्त्रीजीले सकभर संसदीय दलको बैठकमा बहुमत पुर्याउनका लागि धेरै प्रयास गर्नुभएको छ । त्यो सम्भव नभएपछि उहाँले बैठकका एजेण्डामा एमसिसी वा सरकारको समीक्षा लगायतका समावेश गर्न चाहनुभएको छैन ।’

अर्का एक सचिवालय सदस्य भन्छन्, ‘सकभर त उहाँ बुधबार बिहानसम्म बिरामी हुन सक्नुहुन्छ । यसअघि पनि बिरामी भएर बैठक पटक-पटक स्थगित भएको छ । उहाँहरुको पहिलो रणनीति त्यहीँ हुनेछ । दोस्रोमा उहाँले बैठकको सुरुमा आफ्नो लम्बेतान भाषण राख्ने र संसदीय प्रक्रियामा अगाडि बढाउनुपर्ने बताएर बैठकबाट बाहिर निस्किने तयारी गर्नु भएको छ । तर अब उहाँ उपस्थित भए पनि नभए पनि पार्टी बैठक जसरी पनि बस्छ ।’

ओलीनिकट एक स्थायी कमिटी सदस्य भन्छन्, ‘पहिलो एमसिसीका विषयमा सार्वभौम संसदलाई नै निर्णय गर्ने अधिकार दिनुपर्छ । दोस्रो बैठकमा पार्टी अध्यक्ष एवं प्रधानमन्त्री ज्यूले एमसिसीका विभिन्न विषयमा यसअघि भएका सहमति र सम्झौता गर्नेहरुलाई पनि उत्तरदायी बनाउने भन्ने विषयमा राख्नुहुन्छ । पार्टीले निर्णय नगरेमा संसदीय दलमार्फत पनि निर्णय हुनसक्छ । तेस्रो संसदबाट अगाडि बढाउने र अवस्था फेस गर्ने नै हुन्छ ।’

सचिवालय सदस्य झलनाथ खनालले भोलिको स्थायी कमिटी बैठकमा समग्र विषयबस्तुमा छलफल हुनुपर्ने बताएका छन् । उनले परिमार्जन नभएसम्म एमसिसी पार्टीले स्वीकार नगर्ने जानकारी दिए । उनले भने, ‘व्यक्तिगत स्वार्थमा केन्द्रित रहेर राष्ट्रलाई बन्धकी राख्न सकिँदैन । बैठकले जे निर्णय गर्छ, त्यो सबैले पालना गर्नुपर्छ ।’

प्रचण्ड-नेपाल समूहले कुनै पनि हालतमा एमसिसी संसदमा पेश नगर्ने निष्कर्ष निकालेको छ । संशोधन नभएमा एमसिसी अस्वीकार गर्ने विषयमा पार्टीबाट निर्णय हुने ती सचिवालय सदस्य बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘उहाँले कांग्रेससँग मिलेर सदनबाट अगाडि बढाउने सोच्नु भएको छ । त्यो कुनै पनि हालतमा हुँदैन । उहाँले कांग्रेससँग मिलेर सरकार बनाउनेसम्म तयारी गरेपछि हामीले कति पर्खिने । अब नेकपाले निर्णय गर्छ ।’

प्रचण्ड-नेपाल समूहले पार्टी निर्णयविरुद्ध गएमा अध्यक्षलाईसमेत कारबाही गर्ने तयारी गरेको स्रोतको भनाइ छ । स्रोतले भन्यो, ‘पार्टी निर्णय कार्यान्वयन नभएमा कारबाही गरेर अगाडि बढ्नेसम्मको तयारी छ । अरु सबैजना असक्षम, आफू र आफ्नो गुटका व्यक्तिमात्र सक्षम भन्ने कल्चर खराब हो । त्यसैले अब उहाँलाई सुधारको अन्तिम मौका छ ।’

दुवै पक्षको तयारी हेर्दा भोलिदेखि सुरु हुने नेकपा बैठकमा सत्तापक्ष र विपक्ष जस्तो दोहोरी देखिने निश्चित छ । भुसमा जस्तै भित्रभित्रै सल्किँदै आएको नेकपा भित्रको आगो खरबारीको जस्तो बाहिर नै देखिने अवस्थामा पुगेको छ । भोलिको स्थायी कमिटी बैठक एकअर्कालाई हिलो छ्यापाछ्याप गर्ने पर्व जस्तै बन्ने निश्चित छ ।

स्थायी कमिटीको समीकरणमा को कता ?

नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीको स्थायी कमिटी समीकरणमा तीनवटा गुट सक्रिय छन् । अध्यक्षद्वय ओली र प्रचण्ड तथा वरिष्ठ नेता नेपालका तीनवटा गुट नेकपामा मुख्य गुटका रुपमा सक्रिय छन् । स्थायी कमिटीको समीकरणमा प्रचण्ड बलिया छन् । हरेक संरचनामा जस्तै तीन मध्ये दुईवटा गुट एक ठाउँ हुँदा अर्को गुट रक्षात्मक अवस्थामा पुग्छ ।

४५ सदस्यीय स्थायी कमिटीमा प्रचण्ड निकट अग्नि प्रसाद सापकोटा सभामुख छन् । ४५ सदस्यीय स्थायी कमिटीमा पूर्वएमालेबाट २६ र पूर्वमाओवादीबाट १९ जना सदस्य छन् । प्रचण्ड निकट अग्नि सापकोटा सभामुख छन् ।

ओली समूहमा १२ जना

आजसम्मको अवस्था हेर्दा ओली समूहमा १२ जना सदस्य रहेका छन् । केपी शर्मा ओली, ईश्वर पोखरेल, विष्णु पौडेल, सुवास नेम्वाङ, प्रदीप ज्ञवाली, शंकर पोखरेल, पृथ्वीसुब्बा गुरुङ, किरण गुरुङ, सत्यनारायण मण्डल, रघुवीर महासेठ, छविलाल विश्वकर्मा र विष्णु रिमाल ।

प्रचण्ड समूहमा १८ जना

स्थायी कमिटी र केन्द्रीय कमिटीमा प्रचण्ड समूह बलियो छ । यो समूहमा पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’, नारायणकाजी श्रेष्ठ ‘प्रकाश’, रामबहादुर थापा ‘बादल’, गिरिराजमणि पोखरेल, वर्षमान पुन ‘अनन्त’, टोपबहादुर रायमाझी, जनार्दन शर्मा ‘प्रभाकर’, पम्फा भुषाल, देव गुरुङ, हरिबोल गजुरेल, गणेश शाह, देवेन्द्र पौडेल, मातृका यादव, मणि थापा, लीलामणि पौडेल, लेखराज भट्ट, चक्रपाणि खनाल र शक्ति बस्नेत रहेका छन् । यो समूहका बादल र भट्टले आफूहरु प्रधानमन्त्रीको राजीनामाकोमात्र विपक्षमा रहेको बताएका छन् ।

नेपाल समूह १४ जना

यो समूहमा माधव कुमार नेपाल, झलनाथ खनाल, बामदेव गौतम, भीम रावल, अष्टलक्ष्मी शाक्य, युवराज ज्ञवाली, रघुजी पन्त, बेदुराम भुषाल, घनश्याम भुषाल, भीम आचार्य, गोकर्ण विष्ट, योगेश भट्टराई, सुरेन्द्र पाण्डे र मुकुन्द न्यौपाने रहेका छन् ।