काठमाडौँ । प्रतिनिधिसभामा संविधान संशोधन विधेयक पेस भएको छ । अब छलफलबाट पारितको प्रक्रियामा अघि बढ्नेछ ।

संविधानको धारा २७४ मा संविधान संशोधनको व्यवस्था छ । संविधानको कुनै धारा संशोधन वा खारेज गर्ने विधेयक संघीय संसदको कुनै पनि सदनमा पेश गर्न सकिने व्यवस्था छ ।

संविधानको धारा ९ को उपधारा २ सँग सम्बन्धित नेपालको निशान छापमा रहेको नेपालको नक्सा संशोधनसम्बन्धी विधेयक कानुन, न्याय तथा संसदीय मामिलामन्त्री शिवमाया तुम्बाहाङफेले आइतबार प्रतिनिधिसभा बैठकमा पेश गरेकी हुन् ।

सरकारले छिमेकी मुलुक भारतद्वारा अतिक्रमित कालापानीदेखि पिलुलेक हुँदै लिम्पियाधुरासम्मको भूमि समेटेर नक्सा जारी गरेपछि संविधानको अनुसूची ३ को निशान छापमा अंकित नेपालको नक्सा बदलेर हालै अद्यावधि नक्सा राख्न संविधान संशोधन प्रस्ताव पेश भएको हो ।

कसरी हुन्छ त संविधान संशोधन ? संविधान र प्रतिनिधिसभा नियमावलीको व्यवस्था हेरौं ।

कुनै विधेयक प्रस्तुत गर्न अनुमति माग्ने प्रस्तावको विरोध गर्न चाहने सदस्यले त्यसको सूचना प्रस्ताव प्रस्तुत हुने दिनभन्दा कम्तीमा एक दिनअगावै सचिवलाई दिनुपर्ने व्यवस्था छ ।

यसअनुसार संविधान संशोधन विधेयकमा विरोधको सूचना दर्ता भएन ।

संविधान संशोधन विधेयक प्रतिनिधिसभामा प्रस्तुत भएको तीस दिनभित्र संसदका महासचिवले सर्वसाधारण जनताको जानकारीको लागि सार्वजनिकरूपमा प्रकाशन गर्नुपर्ने व्यवस्था छ ।

यसरी विधेयक प्रकाशन गरिएको सात दिनपछि बसेको कुनै बैठकमा विधेयकमाथि विचार गरियोस् भन्ने प्रस्ताव प्रस्तुत हुनेछ ।

उक्त प्रस्तावमाथि छलफल हुँदा विधयेकको सैद्धान्तिक पक्षमा मात्र छलफल हुनेछ । संसदमा पेश भएको विधेयकमा संशोधन पेश गर्न चाहने सदस्यले विधेयकमाथिको सामान्य छलफल समाप्त भएको बहत्तर घण्टाभित्र आफूले पेश गर्न चाहेको संशोधनसहितको सूचना सचिवलाई दिनुपर्ने व्यवस्था छ ।

यसपछि विधेयकमाथि विचार गरियोस् भन्ने प्रस्ताव पेश हुनेछ ।

संविधान संशोधन विधेयक र सो सम्बन्धमा प्राप्त संशोधन प्रस्तावमाथि दफावार छलफल गरी बैठकमा प्रतिवदेनसहितको विधेयक प्रस्तुत गर्ने प्रयोजनका लागि सभामुखले बैठकको अनुमति लिई विशष समिति गठन गर्न सक्ने व्यवस्था छ ।

सबै दलको सहमति भए यस्तो विशेष समिति गठन नहुन सक्छ ।

संविधान संशोधन विधेयकको प्रत्येक धारा वा उपधारा वा त्यसमा प्रस्तुत भएको संशोधन सभामुखले एक–एक गरी निर्णयार्थ बैठकमा प्रस्तुत गर्नुपर्छ ।

संविधान संशोधन गर्ने विधेयक प्रतिनिधिसभामा तत्काल कायम रहेका सम्पूर्ण सदस्य संख्याको कम्तीमा दुई तिहाई सदस्यको बहुमतबाट स्वीकृत भएमा विधयेक पारित भएको मानिने व्यवस्था छ ।

संविधान संशोधन गर्ने विधेयक सदस्यहरूको ‘हुन्छ’ वा ‘हुन्न’ भन्ने ध्वनि मतले स्वीकृत वा अस्वीकृत हुँदैन । संविधान संशोधन प्रस्तावमाथि सभाको निर्णय सदस्यको दस्तखतसहितको मत विभाजनद्वारा हुने व्यवस्था छ ।

संविधान संशोधन प्रस्ताव गत बुधबार प्रतिनिधिसभा बैठकमा प्रस्तुत गर्ने कार्यसूची रहेकोमा संसद सचिवलायले हटाएको थियो । विपक्षी दल नेपाली कांग्रेसको शनिबार बसेको केन्द्रीय कार्यसमिति बैठकले संशोधन प्रस्तावको पक्षमा मतदान गर्ने निर्णय गरेको थियो ।

समाजवादी पार्टी र राष्ट्रिय जनता पार्टी पनि संविधान संशोधन प्रस्तावको पक्षमा उभिने निष्कर्षमा पुगेको नेताहरूले बताएका छन् । दुवै पार्टीको संयुक्त बैठकले निर्णय गरेर संविधान संशोधनका पक्षमा मतदान गर्ने एक नेताले बताए ।

यी दुई दलको समर्थन भए संविधान संशोधन विधेयक सर्वसम्मत पारित हुनेछ ।

दुवै पार्टीले एकीकरणको निर्णय गरी निर्वाचन आयोगमा एकीकरणको सूचना दर्ता गराएका भए पनि केन्द्रीय कार्यसमितिका सदस्यहरूको नामावली सहितको विधान पुगेको छैन ।

भारतले कालापानीदेखि लिम्पियाधुरासम्मको नेपाली भूमि अतिक्रमण गरेर नक्सा जारी गरेपछि नेपाल सरकारले अतिक्रमित भूमि समेटेर नक्सा जारी गरेको हो । अद्यावधिक नक्सा निशान छापमा अंकित गर्न संविधान संशोधन हुन लागेको हो ।